حضرت زهرا علیهاالسّلام، محور حدیث کساء
در کتب معتبر حدیثی شیعه و سنی واقعه کساء نبوی آمده است. اینکه پیامبر عظیم الشأن اسلام حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله چهار تن از نزدیکانش را در زیر عبای خیبری جمع کردند و فرمودند: «اینها اهل بیت من هستند»؛ و بعد هم آیه شریفه در شأن ایشان وارد شد که: « إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً ». (33/33)
یکی از کسانی که اهل کساء بود به اتفاق همه مسلمین حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا سلام الله علیها بودند. و در نقل مشهور ایشان گزارشگر این واقعه مهم تاریخ اسلام بودند.
جابر بن عبدالله انصاری قال: سمعتُ فاطمة انّها قالت: دخل ابی رسول الله فی بعض الایام...[1]
حدیث کساء در روایات اهل سنت
[مسند احمد حنبل 6/ 323] به سند خود، از «شهر بن حوشب» از «امّ سلمه» روایت کرده است که در یکى از روزها، رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله خطاب به حضرت زهراى مرضیه علیها السّلام، فرمود: همسر و دو فرزندت را نزد من آور. پس از آنکه حضور رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله شرفیاب شدند، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله کساء (عباى) بافت فدک را بر روى آنان انداخت و دست مبارکش را بر روى سرشان گذاشت و فرمود:
پروردگارا! اینان «آل محمد» اند. اینک، درود و برکتهاى خودت را بر «محمد و آل محمد» عنایت کن که تو پسندیده و باعظمتى. «امّ سلمه» گوید: پیش آمدم و گوشه عبا را بالا بردم که زیر کساء داخل شوم، پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله گوشه عبا را از من گرفت و پایین افکند و فرمود: عاقبت تو بخیر است!
[مستدرک الصحیحین 3/ 108] به سند خود، از «عامر بن سعد» روایت کرده است که در یکى از روزها، «معاویه» خطاب به «سعد بن ابى وقاص» گفت: چه چیزى مانع توست که از پسر ابوطالب نکوهش نمىکنى؟ «سعد» گفت:
ازحضرت على علیه السّلام بدگوئى نمىکنم، هر گاه بیاد سه خصلت مىافتم که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله آنها را ویژه على علیه السّلام قرار داده است و اگر یکى از آنها، در اختیار من بود، بیشتر دوست مىداشتم از مرکبهاى قرمز رنگ که در اختیار من است!
«معاویه» از او، پرسید: اى أبو اسحاق! آنها را بیان کن. گفت:
1- از على بدگوئى نمىکنم مادامى که بیاد مىآورم آن موقع را که وحى نازل شد، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله على و دو فرزندش، حسن و حسین، و حضرت فاطمه زهرا علیهم السّلام را در زیر جامه خود برد و گفت: پروردگارا! اینان «اهل بیت» من هستند. دوم... [2]
در اصل تحقق این واقعه میان شیعه و سنی اختلافی نیست؛ حتی از علمای اهل سنت کسانی همچون ابن حجر، شبلنجی، علامه شیخ محمد مصری در کتاب "اتحاف اهل الاسلام" بر تکرار آن و اینکه این واقعه هم در خانه امّ سلمه اتفاق افتاده و هم در خانه حضرت زهرا علیهاالسّلام، اذعان دارند. [3]
احتجاجات امیر مومنان به حدیث کساء
الف. احتجاج در برابر اظهار انبساط أبوبکر از بیعت مردم: أمیر المۆمنین علیه السّلام فرمود: تو را به خدا سوگند، آیا آیه تطهیر از رجس درباره من و خانواده و فرزندان من نازل شد یا براى تو و خانوادهات؟
أبوبکر گفت: براى شما و خانوادهاتان نازل شد.
أمیر المۆمنین علیه السّلام فرمود: تو را به خدا سوگند، آیا رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در زیر کساء براى من و خانواده و فرزندانم دعا کرد که «خداوندا، اینان أهل بیت منند، آنان را به سوى خود و بهشت رضوانت بخوان نه به آتش» یا براى تو و خانواده و فرزندانت؟
أبوبکر گفت: براى شما و اهل بیت و فرزندانتان دعا کرد. [4]
ب. احتجاج بر قوم پس از وفات عمر بن خطاب بر پنج تن از اهل شورى براى اولویت خود: فرمود: شما را به خدا سوگند! آیا جز من کسى در میان شما هست که رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله کساء و شمد خود را بر او و همسر و دو فرزندش کشیده و فرموده باشد: «خدایا من و اهل بیتم را به سوى بهشت خود فرا خوان نه به آتش»؟ گفتند: نه. [5]
سند حدیث کساء در آثار علمای گذشته
برخی توهم کرده اند که حدیث کساء در کتب معتبر از علمای پیشین موجود نبوده است و اولین بار مرحوم طریحی در کتابش این گونه نقل کرده است، در صورتی که این درست نیست؛ زیرا علاوه بر شهید ثانی مرحوم دیلمی نیز این حدیث را به همین مضمون و تعابیر نقل کرده اند.
علّامه سید محسن امین (ره) در کتاب اعیان الشّیعه، چند کتاب از تألیفات دیلمی را به این ترتیب ذکر مىکند:
1. ارشاد القلوب الى الصّواب المنجى من عمل به من المیم العقاب که در دو جلد چاپ شده است.
2. غرر الاخبار و درر الآثار، فی مناقب الاطهار علیهم السّلام
که حدیث کساء معروف که در کتاب منتخب طریحى آمده، در همین کتاب مذکور است، به احتمال قوى این کتاب در اواسط قرن هشتم هجرى تألیف شده است. [6]
و اما نقل شهید ثانی در ذیل خواهد آمد.
محور آل عباء
اما آنچه در اینجا مورد نظر است این است که حضرت فاطمه علیهاالسلام در میان اهل کساء چه جایگاهی داشته اند با اینکه تمامی پنج تن آل عباء از برگزیدگان مسلمین در پیشگاه الهی بودند؟
جایگاه ایشان با تعبیر بلندی که در حدیث شریف کساء آمده است می توان بدست آورد و آن عبارت این است که:
فقال الأمین جبرائیل: یا ربّ من تحت الکساء؟ فقال تعالى: هم أهل بیت النبوّة و معدن الرّسالة و هم فاطمة و ابوها و بعلها و بنوها. [7]
اینکه خداوند برای معرفی پنج تن، حضرت فاطمه علیهاالسّلام را محور قرار می دهد. وقتی جبرئیل از خداوند می پرسد که اینان کیانند که در زیر عبای جمع شده اند؛ خداوند در جواب می فرمایند: « اینان فاطمه و پدر و شوهر و فرزندان فاطمه هستند ».
یعنی همگی با فاطمه علیهاالسّلام خویشاوندند. همگی از نزدیکان فاطمه علیهاالسّلام هستند همگی با این بانو نسبت دارند.
پی نوشت ها:
1. بحرانى اصفهانى، عبد الله بن نور الله، عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال مستدرک سیدة النساء إلى الإمام الجواد، 10جلد، مۆسسة الإمام المهدى عجّل الله تعالى فرجه الشریف - ایران ؛ قم، چاپ: اول، 1413 ق. ص931
2. محمد باقر ساعدی،فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت، قم: انتشارات فیروزآبادی، چاپ اول، 1374ش، ج1، ص 370
3. سیدعلی موحد ابطحی، حدیث کساء گوهر پنهان، قم، چاپ اول خرداد 1387ش، ص23-24
4. احمدبن علی طبرسی، احتجاج-ترجمه بهراد جعفرى، تهران: اسلامیه، چاپ اول، 1381ش، ج1، ص 265-266
5. همان، ج1، ص 289
6. ارشاد القلوب-ترجمه علی سلگى، قم: ناصر، چاپ اول، 1376ش، ج1، ص 9
7. شهید ثانى، زین الدین بن على، مُسکّن الفۆاد عند فقد الأحبّة و الأولاد، 1جلد، بصیرتى - قم، چاپ: اول، بى تا. ص: 155
سید روح الله علوی
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
- ۹۳/۱۲/۱۲